Sa smanjenjem restriktivnih nivoa maksimalno dozvoljenih količina mikotoksina u hrani i hrani za životinje, koji su definisani od strane EU i ostalih razvijenih zemalja javila se potreba za razvojem i validacijom pouzdanijih analitičkih metoda za određivanje sadržaja mikotoksina.
Proces određivanja mikotoksina u hrani i hrani za životinje se sastoji iz sledećih koraka: uzorkovanje, homogenizacija uzorka, ekstrakcija, prečišćavanje ekstrakta i detekcija.
Uzorkovanje
Prvi korak u analizi mikotoksina u hrani i hrani za životinje je uzorkovanje. Osnovni razlog uzorkovanja ispitivane sirovine je uzimanje porcije, tj. reprezentativnog dela sirovine radi procene ili utvrđivanja svojstava celokupne ispitivane sirovine. Uzorkovani deo mora biti reprezentativan jer predstavlja celokupnu sirovinu (lot). Na osnovu izmerene koncentracije u reprezentativnom uzorku donose se zaključci koji se odnose i važe za celokupan lot.
Uzorkovanje je opšti zahtev za sve metode određivanja mikotoksina, koji je neophodno ispuniti. Zbog visoke heterogenosti prisustva mikotoksina, planovi uzorkovanja su veoma važni radi dobijanja reprezentativnog uzorka. Tradicionalne metode uzorkovanja i pripreme uzoraka poljoprivrednih useva i hrane uglavnom nisu adekvatne za analiziranje sadržaja mikotoksina zbog činjenice da je kontaminacija mikotoksinima uglavnom heterogenog tipa, što otežava proces uzorkovanja i dobijanja reprezentativnog uzorka. Brojne studije u kojima je ispitan veliki broj poljoprivrednih proizvoda poput zrna kukuruza su utvrdile da je veoma mali procenat (0.1%) zrna u lotu kontaminiran i da koncentracija na pojedinačnom zrnu može biti ekstremno visoka.
U EU propisana je Regulativa u vezi sa uzimanjem uzoraka za analizu mikotoksina (Commission Regulation, EC/401/2006). Prema navedenoj Regulativi, uzorkovanje žita za analizu mikotoksina izvodi se na osnovu smernica prikazanih u Tabeli 1.
Iz Tabele 1. se vidi da broj sublotova, pojedinačnih uzoraka i veličina zbirnog uzorka zavise od veličine. Ukoliko je ukupna količina žita i proizvoda od žita manja od 50 tona, uzorkovanje se vrši prema Tabeli 2. U zavisnosti od težine lota, broj pojedinačnih uzoraka kreće se od 3 do 100, a ukupna količina zbirnog uzorka od 1 do 10 kg.
Priprema uzoraka žita za dalju analizu prisustva mikotoksina se zasniva na ekstrakciji homogenizovanih uzoraka. Veoma je važno da su uzorci detaljno samleveni, kako bi heterogenost kontaminacije bila smanjena na najmanji mogući nivo. Cilj ekstrakcije je da ukloni što veći sadržaj mikotoksina iz uzorka koji se ispituje, pri čemu dolazi do transfera mikotoksina iz uzorka u rastvarač, nakon čega sledi dalje prečišćavanje dobijenog ekstrakta i determinacija mikotksina.
Za prečišćavanje se najčešće koriste imunoafi nitativne kolone zbog činjenice da omogućuju čistiji i bistriji ekstrakt zbog visokog nivoa specifi čnosti antitela, visoku preciznost i tačnost u širokom opsegu koncentracija, uštedu u vremenu i manju upotrebu opasnih rastvarača.
Detekcija
Finalna separacija i detekcija ispitivanog mikotoksina obično se izvodi upotrebom jedne od hromatografskih tehnika uz upotrebu detektora ili imunohemijskim metodama. Dok se imunohemijske metode oslanjaju na specifi čnost antitela za svaki mikotoksin, hromatografske tehnike mogu izvršiti separaciju velikog broja različitih mikotoksina. Najčešće hromatografske tehnike koje se danas koriste za detekciju mikotoksina su HPLC (tečna hromatografi ja visokih performansi) i GC (gasna hromatografi ja).
HPLC je najpopularnija metoda koja se koristi za analizu mikotoksina u hrani i hrani za životinje. Može se kombinovati sa različitim detektorima u zavisnosti od komponenata koje se ispituju.
Provera na licu mesta
Pored kvantitativnog laboratorijskog određivanja sadržaja mikotoksina postoji mogućnost i kvalitativne detekcije mikotoksina po principu „ima-nema”, tj. skrining metoda koja se može obavljati na licu mesta upotrebom brzih imunohemijskih testova. U slučaju pozitivnih nalaza neophodno je obaviti potvrdu nekom od laboratorijskih tehnika.
magazin Pekar&Poslastičar broj 8 februar/mart 2017.